E premte, 9 Shtator 2022
Këtu do informoheni se si truri ndryshon me menopauzën dhe si mund të zvogëloni rrezikun e Alzheimerit.
Menopauza është një pjesë e natyrshme e plakjes për rreth gjysmën e popullsisë. Ajo shënon fundin e fertilitetit, pasi vezoret gradualisht reduktojnë prodhimin e hormoneve seksuale dhe periodat mujore pushojnë. Por menopauza është gjithashtu një fokus për studiuesit që po përpiqen të zbulojnë një nga misteret e vazhdueshme të mjekësisë: Pse ndodh që pothuajse dy të tretat e njerëzve me sëmundjen Alzheimer janë gra?
Sëmundja e Alzheimerit është lloji më i zakonshëm i demencës – që është humbja progresive e kujtesës dhe funksioneve të tjera të trurit.
Simptomat e Alzheimerit mund të ndërhyjnë në jetën e përditshme dhe përfshijnë humbje të përsëritur të kujtesës, vështirësi në biseda dhe shpesh marrjen e vendimeve të dobëta.
Shkencëtarët nuk e dinë ende plotësisht se çfarë e shkakton sëmundjen e Alzheimerit, por ata kanë zbuluar se një kombinim i faktorëve të ndryshëm, nga biologjikët tek mënyra e jetesës, mund të rrisë rrezikun për ta zhvilluar atë.
“Ne e dimë për dekada se pasi të jemi rritur, thjesht të qenit grua është faktori kryesor i rrezikut për sëmundjen e Alzheimerit”, thotë Lisa Mosconi, PhD, një profesoreshë e asociuar e neuroshkencës në neurologji dhe radiologji në Weill Cornell Medicine. Dikur shkencëtarët mendonin se kjo ishte për shkak se gratë kanë tendencë të jetojnë më gjatë se burrat, por tani hormonet besohet se luajnë një rol të madh, tha Mosconi. “Hulumtimi ynë tregon për menopauzën si një faktor aktivizues.”
Menopauza si një faktor i mundshëm rreziku për sëmundjen e Alzheimerit
Tranzicioni i menopauzës, ose perimenopauza, shpesh fillon rreth moshës 45-55 vjeç dhe mund të zgjasë deri në 7-14 vjet. Gjatë kësaj kohe, vezoret gradualisht prodhojnë më pak hormone seksuale, si estrogjeni dhe progesteroni. Këto janë të njëjtat hormone që rriten dhe bien gjatë një cikli tipik menstrual. Sapo femrat arrijnë menopauzën, rreth një vit pas menstruacioneve të fundit, vezoret ndalojnë së punuari.
Por ndërsa vezoret ndryshojnë gjatë dhe pas tranzicionit të menopauzës, truri gjithashtu ndryshon.
“Shumë nga simptomat e menopauzës – ndezjet e nxehta (rritja e temperaturës së trupit), djersitja gjatë natës, ankthi, depresioni, pagjumësia, mjegulla e trurit, mungesa e kujtesës – nuk fillojnë në vezoret, ato fillojnë në tru”, thotë Mosconi.
Megjithatë, studiuesit nuk e dinë nëse simptomat e menopauzës mund të përdoren për të parashikuar sëmundjen e Alzheimerit më vonë në jetë, thotë Mosconi.
Ajo që shkencëtarët dinë është se nivelet natyrale të estrogjenit dhe progesteronit mund të ndihmojnë në mbrojtjen e trurit. Ekzistojnë proteina specifike në trurin tuaj që ndërveprojnë me këto hormone, truri juaj gjithashtu prodhon estrogjenin dhe progesteronin e vet – jo aq sa prodhojnë vezoret. Rënia e hormoneve seksuale në tranzicionin e menopauzës mund të çojë në ndryshime në trurit.
Estrogjeni dhe truri
Nga hormonet seksuale, estrogjeni mund të luajë një rol më të madh në mbrojtjen e trurit të femrës kundër demencës. Për shembull, proteinat e lidhura me estrogjenin në tru ndodhen në rajone që përfshijnë mësimin dhe kujtesën, të tilla si korteksi paraballor, hipokampusi dhe amigdala.
“Estrogjeni në veçanti ose më konkretisht estradioli (një lloj estrogjeni), është ‘rregullatori kryesor’ i trurit të femrës”, thotë Mosconi. “Ai rregullon nivelet e energjisë së trurit, mbështet imunitetin dhe promovon rritjen dhe komunikimin qelizor.”
Menopauza e hershme dhe rreziku për sëmundjen e Alzheimerit
Ndërsa mosha mesatare e tranzicionit në menopauzë është 51 vjeç, humbja e estrogjeneve nga vezoret mund të ndodhë më herët. Disa njerëz mund të fillojnë perimenopauzën në fillimet e tyre deri në mesin e të 40-tave, qoftë natyrshëm apo edhe para kohe nga një operacion.
Një operacion për të hequr mitrën ose vezoret për arsye mjekësore mund të çojë në menopauzë kirurgjikale, e cila fillon menjëherë, ndryshe nga tranzicioni natyror i menopauzës, që është një rënie graduale e hormoneve. Disa studime kanë gjetur se gratë me menopauzë të hershme nga një operacion kanë një rreziku i shtuar i demencës.
Kjo ka të ngjarë sepse me menopauzën kirurgjikale, humbja e estrogjenit ndodh shumë më herët në jetë dhe ju kaloni më shumë vite pa efektet e tij mbrojtëse në tru.
Dallimet seksuale me sëmundjen e Alzheimerit
E gjithë kjo ngre një pyetje tjetër: Po meshkujt? Në fund të fundit, meshkujt prodhojnë gjithashtu estrogjen, megjithëse në sasi shumë më të vogla se femrat.
Për meshkujt dhe femrat, estrogjeni është i përfshirë me shëndetin e kockave, prodhimin e qelizave, fertilitetin dhe funksionet e mëlçisë dhe trurit. Por meshkujt nuk përjetojnë një rënie të madhe të estrogjenit.
Si të zvogëloni rrezikun e sëmundjes së Alzheimerit
Nuk ka ende një kurë për sëmundjen e Alzheimerit dhe as ndonjë strategji të njohur për parandalimin e këtij lloji të demencës. Ekspertët pranojnë se kalimi në menopauzë rrit rrezikun e presionit të lartë të gjakut, sëmundjeve të zemrës, diabetit dhe vulnerabilitetit më të madh ndaj lëndimeve të kokës, të cilët janë të gjithë faktorë rreziku të sëmundjes së Alzheimerit.
Ata rekomandojnë që një mënyrë jetese e shëndetshme mund të ndihmojë në uljen e rrezikut të zhvillimit të Alzheimerit.
Kjo përfshin:
Të ushqyerit shëndetshëm,
Ushtrimet e rregullta,
Gjumi i mjaftueshëm,
Ulja e stresit,
Evitimi i ambienteve toksike,
Mbajtja e lidhjeve sociale,
Qëndrimi mental aktiv dhe
Kontrollat e shëndetit të bëhen në kohë.
