Gjergj Fishta, një nga poetët dhe figurat më të mëdha të letërsisë shqiptare, është i njohur për fjalët e tij të ashpra kundër Evropës në veprën e tij madhore, Lahuta e Malcís. Një nga vargjet e tij më të famshme është shprehja “Uh Evropë, ti ku..a e motit”, e cila ka ngritur shumë diskutime dhe interpretime mbi motivet dhe kuptimet e kësaj deklarate. Për të kuptuar pse Fishta e përdori këtë frazë të ashpër, është e nevojshme të analizojmë kontekstin historik, politik dhe kulturor në të cilin ai jetonte dhe krijonte.

Konteksti historik dhe zhgënjimi me Evropën

Në fillim të shekullit të 20-të, Ballkani ishte në një periudhë turbulente, ku perandoritë e mëdha, si ajo Osmane dhe Austro-Hungareze, po humbnin kontrollin e tyre në rajon. Shqipëria, si pjesë e Ballkanit, përjetoi një luftë të gjatë për pavarësi nga Perandoria Osmane dhe më vonë u përball me sfidat e krijimit të një shteti të pavarur dhe të qëndrueshëm. Më 1913, Konferenca e Ambasadorëve në Londër mori vendime të rëndësishme për kufijtë e Shqipërisë. Megjithatë, shumë territore shqiptare iu dhanë shteteve fqinje si Mali i Zi, Serbia, dhe Greqia. Ky copëtim i territoreve shqiptare u perceptua nga intelektualët shqiptarë si një tradhti e madhe nga Evropa.

Fishta, si një poet dhe patriot, ishte i zhgënjyer dhe i mllefosur me mënyrën sesi fuqitë evropiane trajtuan çështjen shqiptare. Ai e shihte Evropën si një forcë që ndonëse pretendonte se mbronte liritë dhe të drejtat e popujve, në fakt shfaqte hipokrizi dhe favorizonte interesat e fuqive më të mëdha. Prandaj, fraza “Uh Evropë, ti ku..a e motit” është një simbol i zhgënjimit të thellë të tij me politikën evropiane, e cila, sipas tij, veproi jo në favor të drejtësisë, por të interesave të mëdha politike dhe ekonomike.

Figura e “ku..ës” si metaforë

Përdorimi i fjalës “ku..vë” në këtë kontekst ka një ngarkesë të fuqishme simbolike. Fishta nuk e përdor këtë fjalë në kuptimin e saj të ngushtë, por si një metaforë për tradhtinë dhe pandershmërinë. Në shumë kultura, ku..a simbolizon dikë që shitet për përfitime materiale, duke tradhtuar ndershmërinë dhe vlerat morale. Në këtë mënyrë, Fishta e përshkruan Evropën si një entitet që ka braktisur parimet e drejtësisë dhe etikës në këmbim të interesave personale apo të grupeve të fuqishme. Për Fishtën, Evropa kishte shitur Shqipërinë dhe popullin e saj për të kënaqur fuqitë më të mëdha si Serbia dhe Greqia, pa marrë parasysh të drejtat dhe vuajtjet e shqiptarëve.

Patriotizmi dhe pasioni i Fishtës

Gjergj Fishta ishte një patriot i flaktë dhe një mbrojtës i vendosur i kombit shqiptar. Në veprat e tij, ai shpesh pasqyronte vuajtjet dhe sakrificat e shqiptarëve për liri dhe identitet kombëtar. Pasioni i tij për Shqipërinë dhe dëshira për të parë një vend të lirë e të bashkuar e bëjnë shprehjen e tij ashpër të kuptueshme. Për të, pavarësia dhe dinjiteti kombëtar ishin vlera të shenjta, dhe çdo tradhti ndaj këtyre vlerave ishte e pafalshme.

Në këtë prizëm, fraza “Uh Evropë, ti ku..a e motit” mund të shihet si një britmë e fuqishme e zhgënjimit të një patrioti që shihte kombin e tij të nëpërkëmbur nga politika ndërkombëtare. Ajo është një akt i rezistencës ndaj një sistemi të padrejtë dhe një thirrje për drejtësi.

Aktualiteti i kritikës së Fishtës

Edhe pse këto fjalë janë shkruar më shumë se një shekull më parë, ato vazhdojnë të kenë një rezonancë të madhe në debatet bashkëkohore mbi rolin e Evropës dhe fuqive të mëdha në politikën shqiptare dhe rajonale. Shqiptarët, në shumë momente të historisë së tyre, janë ndjerë të tradhtuar nga politika e jashtme, qoftë nga Perandoria Osmane, fuqitë evropiane të kohës, apo edhe më vonë nga aktorët globalë të shekullit të 20-të dhe 21-të. Kritikët e politikës ndërkombëtare shqiptare shpesh e përdorin figurën e Fishtës për të denoncuar ndërhyrjet e jashtme që nuk respektojnë interesat kombëtare.

…dhe në fund

Shprehja “Uh Evropë, ti ku..a e motit” është një testament i fuqishëm i mllefit dhe zhgënjimit të një prej figurave më të shquara të letrave shqipe, Gjergj Fishtës, ndaj fuqive evropiane dhe politikës së tyre të padrejtë ndaj Shqipërisë. Ajo mbart një ngarkesë të fortë emocionale dhe politike, duke pasqyruar luftën e një kombi për liri dhe drejtësi në një botë të dominuar nga interesat e mëdha. Fishta e përdor këtë frazë për të denoncuar hipokrizinë dhe tradhtinë, duke na kujtuar se përballë padrejtësisë dhe shtypjes, fjalët kanë fuqinë të ngrejnë zërin e popullit dhe të mbrojnë dinjitetin e tij.